J5: στο "Κουκούλι", το τελευταίο σπίτι του Νίκου Καζαντζάκη

Ο Νίκος Καζαντζάκης στο μπαλκονάκι του τελευταίου σπιτιού του, στην Αντίπολη, π.1956. 
Η πολυθρόνα στην οποία κάθεται, εκτίθεται σήμερα μαζί με το γραφείο του στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης.

 Η Αντίπολη, αρχαία ελληνική αποικία στη Μεσόγειο ή Antibes  όπως είναι το όνομά της στους σύγχρονους χρόνους, βρίσκεται στο Μεσογειακό μέτωπο της Γαλλίας, μικρή και ταπεινή πόλη ανάμεσα στις κοσμοπολίτισες Νίκαια και Κάννες. Το 1948, χρονιά που ο Νίκος και η Ελένη Καζαντζάκη εγκαθίστανται εκεί, η πόλη έχει πληθυσμό γύρω στους 25.000 κατοίκους. Ίσως να ήταν το μεσογειακό κλίμα, ίσως να ήταν το φρούριο και τα τείχη της που θυμίζουν το Ηράκλειο, ίσως απλά να ήταν ένας ήσυχος τόπος ασκητικός, κέντρο-απόκεντρο της Κυανής Ακτής, που έκαναν τον ηλικιωμένο και με βεβαρυμένη υγεία συγγραφέα να ρίξει άγκυρα εδώ. Δύο σπίτια άλλαξε το ζευγάρι μέχρι που το 1954 αγόρασαν ένα μικρό σπιτάκι σφηνωμένο ανάμεσα σε άλλα χαμηλά σπίτια σκαρφαλωμένα στο βράχο. Ένα "Κουκούλι" προστατευτικό από τον έξω κόσμο. Έτσι το ονόμασαν το σπίτι τους. Όπως σε όλες τις καστροπολιτείες, η δόμηση στην παλιά πόλη είναι πυκνή, τα σπίτια κολλημένα το' να με τ' άλλο αμφιθεατρικά, τα καλντερίμια στενά, ίσα που χωρούν να περπατήσουν δύο άνθρωποι.

Μικρά και ετοιμόρροπα θαρρείς είναι και τα μπαλκόνια. Κι όμως η κληματαριά σκαρφαλώνει στα κάγκελα των μπαλκονιών και προστατεύει από τον καλοκαιρινό ήλιο που καίει κι εκεί όπως και στην Κρήτη.

Ο Νίκος Καζαντζάκης με τον αμερικάνο μεταφραστή του Kimon Friar, στο μπαλκόνι του "Κουκουλιού". Τη φωτογραφία τραβά μάλλον η Ελένη Καζαντζάκη.

  

Νίκος και Ελένη Καζαντζάκη στο μπαλκόνι στο "Κουκούλι". Αντίπολη π.1956. Τη φωτογραφία προφανώς τραβά ο τρίτος της συντροφιάς, ο Kimon Friar.

Οι τέσσερις παραπάνω φωτογραφίες τραβήχθηκαν η μία μετά την άλλη, κατά την επίσκεψη του Κίμωνα Φράιερ στο σπίτι των Καζαντζάκη. Το κεντρικό θέμα της φωτογράφισης είναι φυσικά ο κουρασμένος συγγραφέας. Ο Κίμων και η Ελένη ανταλλάσουν την κάμερα μεταξύ τους και φωτογραφίζονται διαδοχικά, όπως κάνουμε ακόμα και τώρα όταν ένας της παρέας κάνει τον φωτογράφο και μετά τον αντικαθιστά κάποιος άλλος ώστε να βγει κι αυτός στην αναμνηστική λήψη.

Ο Νίκος και η Ελένη Καζαντζάκη στο γραφείο του σπιτιού στην Αντίπολη, 1956. Τη φωτογραφία τράβηξε ο φωτογράφος Henri Chaillet  από τις Κάννες.

Ο πρίγκιπας Γεώργιος και ο Νίκος Καζαντζάκης στο "Κουκούλι", Αντίπολη 1956. Αποκαλόκαιρο πρέπει να έγινε η συνάντηση των δύο ανδρών. Τα τσαμπιά από την κληματαριά του μπαλκονιού κρύβουν τον λευκοντυμένο πρίγκιπα.

Λίγα αλλά σημαντικά ένωναν τους δύο άνδρες. Η αγάπη για την Κρήτη ήταν ένα από αυτά. Ας θυμηθούμε ότι ο πρίγκηπας έζησε στο νησί ως ύπατος αρμοστής, διορισμένος από τις μεγάλες δυνάμεις από το τέλος του 1898 έως 1906. Για τους Κρήτες αυτό σήμανε την ελευθερία. Έπειτα η σύζυγός του, πριγκίπισα Μαρία Βοναπάρτη, φωτεινό πνεύμα της εποχής της μεσολάβησε και κατάφερε τελικά να μην υποστεί διώξεις ο Καζαντζάκης από την εκκλησία και την ελληνική κυβέρνηση. Ο συγγραφέας της αφιέρωσε τον "Τελευταίο Πειρασμό".
Το πριγκιπικό ζεύγος επισκέφθηκε τον Καζαντζάκη στην Antibes το 1956. Τολμάμε την υπόθεση ότι τη φωτογραφία αυτή και την επόμενη τις τράβηξε η Μαρία Βοναπάρτη, της οποίας η ενασχόληση με τη φωτογραφία ξεκινά από τα νεανικά της χρόνια.

Ο πρίγκιπας Γεώργιος και ο Νίκος Καζαντζάκης στο "Κουκούλι", Αντίπολη 1956. Φωτογράφος η Μαρία Βοναπάρτη (;)

 Ο Καζαντζάκης πέθανε στις 25 Οκτωβρίου 1957. Ο πρίγκιπας τον ακολούθησε ακριβώς ένα μήνα μετά.

Η ζωή όμως συνεχίστηκε στην Antibes. Ο Πικάσο, που πέρασε και εκείνος κάποια χρόνια στην φιλόξενη πόλη, έλαβε την ίδια χρονιά τον τίτλο του επίτιμου δημότη της.



Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ