J2: Το Σκυριανό σπίτι

Γιώργος Βαφιαδάκης, Η Χώρα της Σκύρου με πανσέληνο, 1933

Δεύτερη μέρα εγκλεισμού και ταξιδεύουμε στη Σκύρο, το μεγαλύτερο νησί των Βόρειων Σποράδων με τα χαρακτηριστικά ασβεστωμένα κυβόσχημα σπίτια.
Μικρό και αναγκαστικά εργονομικό είναι το Σκυριανό σπίτι. Νευραλγικό σημείο του σπιτιού το τζάκι, για θέρμανση και μαγείρεμα. Οι τοίχοι σπαρμένοι με τα λαγήνια, τα λογής λογής κεραμικά φερμένα από τις παραδοσιακές αγορές κεραμικών της Μικράς Ασίας, και τα μπακιρένια σκεύη, όλα με τάξη στοιχισμένα.

Γιώργος Βαφιαδάκης, Σκυριανή τέχνη δίνει ως τίτλο ο φωτογράφος στη φωτογραφία αυτή που τράβηξε σε ταξίδι του στη Σκύρο το 1933. Και πράγματι, ακόμα κι αν τα κεραμικά δεν φτιάχtηκαν στο νησί, η διακόσμηση του σπιτιού με αυτά τα χρηστικά αντικείμενα θέλει καλαισθησία και αγάπη για την ομορφιά, που προφανώς διαθέτει η Σκυριανή νοικοκυρά.

Λέων Φραντζής, Σκυριανό σπίτι, δεκαετία 1930.

Γιώργος Βαφιαδάκης, Σκυριανή κάθεται δίπλα στο τζάκι, 1928. Το μεγάλο μπακιρένιο ταψί αριστερά τραβά το βλέμμα σε αυτή τη φωτογραφία. Γυαλισμένο με αλισίβα γίνεται κάτοπτρο που αντανακλά το λιγοστό φως που μπαίνει στο μικρό εσωτερικό του σπιτιού με τα στενά ανοίγματα. 

Αντώνης Οικονομίδης, εσωτερικό Σκυριανού σπιτιού, δεκαετία 1930. Αρχοντόσπιτο φωτογράφησε ο Οικονομίδης. Η επόμενη φωτογραφία είναι σκυριανό εσωτερικό από το σπίτι της λαογράφου Αγγελικής Χατζημιχάλη στην Πλάκα. Η ξυλόγλυπτη σκάλα οδηγεί στο "σφα", την κρεβατοκάμαρα στην τοπική διάλεκτο.

Εδώ ο Οικονομίδης βάζει τις γυναίκες να ποζάρουν ασχολούμενες με καθημερινές χειροτεχνίες, γνέσιμο, κέντημα, πάντα δίπλα στο τζάκι, το στολίδι του σπιτιού. Σκύρος δεκαετία 1930.

Τριάντα περίπου χρόνια χωρίζουν αυτή τη φωτογραφία από την προηγούμενη. Ποιός θα το φανταζόταν ότι το 1960 όταν πήγε ο φωτογράφος Πέτρος Μπρούσαλης στη Σκύρο θα έβρισκε εικόνες σαν κι αυτή. Ηλικιωμένη να γνέθει ξυπόλητη στο πεζούλι έξω από το σπίτι της. Ξυπόλητη, αλλά ευτυχής.

Ο Οικονομίδης το 1930 έκανε τουριστική φωτογραφία με σκοπό να αναδείξει τις ομορφιές της Ελλάδας στο πλαίσιο της πολιτικής του νεοϊδρυθέντος τότε ΕΟΤ. Όταν πηγαίνει ο Μπρούσαλης το 1960 τα πράγματα έχουν αλλάξει. Η Φωτογραφία αισθάνεται ότι πρέπει να έχει ένα ρεαλιστικό βλέμμα με κοινωνικές ανησυχίες. Εχει προηγηθεί ο πόλεμος, η φτώχεια στην ελληνική ύπαιθρο δεν συνιστά γραφικότητα, ο φακός αποτυπώνει ρεαλιστικά στιγμιότυπα. Η παρακάτω φωτογραφία δεν είναι στημένη από τον φωτογράφο. Οι γερόντισσες, ξυπόλητες πάντα, επιδίδονται στο καθημερινό κους-κους στην πόρτα του σπιτιού. Ο Πέτρος Μπρούσαλης συνέλαβε μία τρυφερή στιγμή καθημερινής σχόλης στη Σκύρο το 1958.

Γιώργος Βαφιαδάκης, Σκυριανή δουλεύει τον αργαλειό. Σκύρος, 1928.

Γιώργος Βαφιαδάκης, Σκυριανοί κεραμίστες. Σκύρος, 1928. Τα ντόπια κεραμικά της Σκύρου είναι κόκκινα, αργιλώδη με λευκό διάκοσμο. Επίσης δεν έχουν υάλωμα. Είναι κανάτια και λαγήνια χρηστικά, όπως αυτά της φωτογραφίας. Ο Βαφιαδάκης στη Σκύρο κατέγραψε με τον δικό του απαράμιλλο τρόπο την ζωή των κατοίκων και τις ασχολίες τους, με τεκμηριωτικό και φιλικό βλέμμα.

Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ