J9: το πλωτό νοσοκομείο της πριγκίπισσας Μαρίας

Η πριγκίπισσα Μαρία Βοναπάρτη στην βασιλική θαλαμηγό Αμφιτρίτη, 25 Νοεμβρίου 1908. Νιόπαντρη και ανέμελη η πριγκίπισσα την εποχή εκείνη. Λίγα χρόνια αργότερα, στους Βαλκανικούς πολέμους, άλλαξε ένδυμα: έβαλε τη μπλούζα της νοσοκόμας και έδωσε τη δική της μάχη.

Όταν ξέσπασε ο Α΄ Βαλκανικός πόλεμος τον Οκτώβριο του 1912 η Μαρία Βοναπάρτη ήταν 30 ετών και είχε περάσει μία μόνο πενταετία μέσα στην ελληνική βασιλική οικογένεια ως σύζυγος του πρίγκιπα Γεωργίου, γιου του Γεωργίου Α' και της Όλγας. 

Το νεαρό της ηλικίας της και η σύντομη επαφή που είχε με την Ελλάδα δεν την εμπόδισαν να αφιερώσει χρήμα, ενέργεια και ψυχή στην ελληνική υπόθεση. 

Έγραφε στον πατέρα της, τον Roland Bonaparte, στις 17 Οκτωβρίου 1912 από την Αθήνα: "προσφέραμε στον ελληνικό στρατό μερικά ασθενοφόρα. Yπήρχαν μόνο τέσσερα για 120.000 άνδρες". Και λίγες μέρες αργότερα: "με τη βασίλισσα προσπαθούμε να οργανώσουμε την περίθαλψη και μεταφορά των τραυματιών. Έχει πολλά ακόμα να γίνουν...." 

Και έκανε πράγματι πολλά η πριγκίπισσα Μαρία αντλώντας άφθονο χρήμα από την μεγάλη προσωπική της περιουσία.

Μετέτρεψε το ατμόπλοιο "Αλβανία" της Πανελληνίου Ατμοπλοΐας του Πειραιά, σε πλωτό νοσοκομείο για να μεταφέρονται οι τραυματίες από το μέτωπο στην Αθήνα. Εκεί νοσηλεύονταν στη Σχολή Ευελπίδων που με δαπάνη της πριγκίπισσας είχε μετατραπεί σε στρατιωτικό νοσοκομείο. 

Η Μαρία Βοναπάρτη με τη μπλούζα νοσοκόμας πάνω στο πλωτό νοσοκομείο "Αλβανία" κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων

 Το πλωτό νοσοκομείο ήταν δυναμικότητας 320 κλινών. Η πριγκίπισσα Μαρία κάλεσε έξι γαλλίδες ειδικευμένες νοσοκόμες των οποίων τα έξοδα διαβίωσης και μισθοδοσίας ανέλαβε η ίδια. Βοήθεια πρόσφεραν αφιλοκερδώς, τόσο στο πλωτό όσο και στο στρατιωτικό νοσοκομείο της Ευελπίδων, κυρίες της Αθηναϊκής κοινωνίας.

Στις 10 Νοεμβρίου 1912 γράφει και πάλι στον πατέρα της, από τον Βόλο αυτή τη φορά. Επέστρεψε από την Ελασσόνα όπου είχε τραβήξει πολλές φωτογραφίες. Το έχουμε ξαναγράψει σε αυτό το ιστολόγιο, η Μαρία ήταν φανατική ερασιτέχνης φωτογράφος. Από τον Βόλο γράφει ότι θα φύγει για Αθήνα με το "Αλβανία" μεταφέροντας 140 τραυματίες. Στο επόμενο ταξίδι θα πάει μέχρι τη Θεσσαλονίκη και θα μεταφέρει 300 τραυματίες. 

Πηγαίνοντας για τη Θεσσαλονίκη το πλοίο αναγκάσθηκε να αράξει στην Σκιάθο. Η πριγκίπισσα  επισκέφθηκε το σπίτι του Παπαδιαμάντη. Δεν ήταν μια "τυχαία" πριγκίπισσα όπως θα λέγαμε σήμερα, η Μαρία Βοναπάρτη. Είχε πνεύμα, βαθιά καλλιέργεια, ευαισθησία και προοδευτικό μυαλό. Η αξία της δεν πήγαζε από τον εκ γενετής τίτλο της, ούτε από την τεράστια περιουσία που κληρονόμησε από την μητέρα της, την οποία δεν γνώρισε. Καταξιώθηκε από τα έργα της και τα γραπτά της.

Νοσηλευτικό προσωπικό στο πλωτό νοσοκομείο

Η πριγκίπισσα Μαρία και ο Μητροπολίτης Αθηνών (Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος) Θεόκλητος Α' στο κατάστρωμα του πλωτού στρατιωτικού νοσοκομείου "Αλβανία". Α' Βαλκανικός Πόλεμος, πλέοντας προς την Ήπειρο.

Στην Ήπειρο, η πριγκίπισσα ίδρυσε δύο ακόμα νοσοκομεία, ένα στην Φιλιππιάδα και ένα στην Πρέβεζα.
Το πλωτό νοσοκομείο μετέφερε συνολικά πάνω από 3000 τραυματίες στη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων.

Περισσότερα για τα πλωτά νοσοκομεία κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών στο άρθρο του κυρίου Γεράσιμου Λειβαδά 2012


Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

J8:σιγή, in memoriam

Pierre Soulages, Μονόχρωμο, τρίπτυχο, ακρυλικό σε πανί 181x244εκ. 2009

J7: το σχολείο της Καλαμπάκας

Λίγα πράγματα έχουν μείνει άθικτα στη χώρα μας από το κύμα της προόδου, της αστυφιλίας, της ανάπτυξης. Συγκρίνοντας παλιές φωτογραφίες πόλεων και χωριών με σημερινές, πολύ σπάνια ανιχνεύονται τοπόσημα στον ιστό της πόλης που μας βοηθούν στην ταύτιση των εικόνων.

Η απρόμαυρη εικόνα που δημοσιεύουμε είναι ένα αρνητικό, όπως εξάλλου μαρτυρεί και το μαύρο περιθώριο με τη λευκή αρίθμηση. Εικονίζει ένα σχολείο στην Καλαμπάκα, κάτω ακριβώς από την επιβλητική σιλουέτα των βράχων των Μετεώρων. Οι μαθητές με νωχελική περιέργεια παρατηρούν τον "ξένο" που φωτογραφίζει. Ο ξένος είναι κάποιος μηχανικός, κατά πάσα πιθανότητα με καμπαρντίνα και ρεπούμπλικα, που δουλεύει τη δεκαετία του 1950 για το πρόγραμμα ανασυγκρότησης της χώρας. 

Καμιά δεκαριά χρόνια αργότερα, το 1965, ο Χρήστος Ευελπίδης, Αθηναίος τουρίστας, απαθανατίζει μια άλλη σκηνή, από μεγαλύτερη απόσταση αυτή τη φορά: τους μαθητές να μεταβαίνουν για εκκλησιασμό στη Μητρόπολη όπως σημειώνει ο ίδιος.

Πόση ήταν η έκπληξη μας όταν σε ταξίδι μας στην Καλαμπάκα τα βήματά μας μας οδήγησαν στο σκηνικό των δύο αυτών φωτογραφιών. Το κτίσμα απαράλλαχτο σήμερα, λειτουργικό, σχολείο όπως και τότε, στεγάζει το 2ο και 5ο νηπιαγωγείο της πόλης.

Τις φωτογραφίες που ακολουθούν μας έστειλε η φίλη μας Στέλλα Αλμπάνη, γέννημα θρέμμα και κάτοικος της Καλαμπάκας. Την ευχαριστούμε. Η μόνη διαφορά με τις παλιές φωτογραφίες είναι ότι στις σημερινές απουσιάζουν τα παιδιά.

φωτογραφία Στέλλα Αλμπάνη, Καλαμπάκα 2020

φωτογραφία Στέλλας Αλμπάνη, Καλαμπάκα 2020

Ευχόμαστε σύντομα να μπούνε και παιδιά στη φωτογραφία.


Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

J6: ο φούρνος

Η σημερινή μας δημοσίευση αφιερώνεται σε εκείνες και εκείνους που ανασήκωσαν τα μανίκια και άρχισαν (ή συνεχίζουν) να ζυμώνουν ψωμί στο σπίτι.
Αφιερώνεται σε εκείνες και εκείνους που παρακολουθούν με αγωνία το "ανέβασμα" ή το "φούσκωμα" του ζυμαριού, υπολογίζουν τις ώρες που πρέπει να περάσουν μέχρι το φούρνισμα της φραντζόλας ή του καρβελιού και μετά βλέπουν με συγκίνηση και ικανοποίηση το ψωμί τους να χρυσίζει μέσα στο φούρνο!

Γιώργος Βαφιαδάκης, φούρνισμα ψωμιού στο χωριό Καλαμούδι, Εύβοια, 1931

Frédéric Boissonnas, Ζεμενό Κορινθίας, 1903

Αντώνης Οικονομίδης, φούρνος και αγελάδες στην αυλή σπιτιού σε χωριό της Μακεδονίας. Δεκαετία 1930.

Άγνωστου φωτογράφου, παιδάκι μπροστά σε κτιστό φούρνο σε αυλή. 1923

Ευχόμαστε καλή επιτυχία σε όλους! Καλοφάγωτα!


Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

J5: στο "Κουκούλι", το τελευταίο σπίτι του Νίκου Καζαντζάκη

Ο Νίκος Καζαντζάκης στο μπαλκονάκι του τελευταίου σπιτιού του, στην Αντίπολη, π.1956. 
Η πολυθρόνα στην οποία κάθεται, εκτίθεται σήμερα μαζί με το γραφείο του στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης.

 Η Αντίπολη, αρχαία ελληνική αποικία στη Μεσόγειο ή Antibes  όπως είναι το όνομά της στους σύγχρονους χρόνους, βρίσκεται στο Μεσογειακό μέτωπο της Γαλλίας, μικρή και ταπεινή πόλη ανάμεσα στις κοσμοπολίτισες Νίκαια και Κάννες. Το 1948, χρονιά που ο Νίκος και η Ελένη Καζαντζάκη εγκαθίστανται εκεί, η πόλη έχει πληθυσμό γύρω στους 25.000 κατοίκους. Ίσως να ήταν το μεσογειακό κλίμα, ίσως να ήταν το φρούριο και τα τείχη της που θυμίζουν το Ηράκλειο, ίσως απλά να ήταν ένας ήσυχος τόπος ασκητικός, κέντρο-απόκεντρο της Κυανής Ακτής, που έκαναν τον ηλικιωμένο και με βεβαρυμένη υγεία συγγραφέα να ρίξει άγκυρα εδώ. Δύο σπίτια άλλαξε το ζευγάρι μέχρι που το 1954 αγόρασαν ένα μικρό σπιτάκι σφηνωμένο ανάμεσα σε άλλα χαμηλά σπίτια σκαρφαλωμένα στο βράχο. Ένα "Κουκούλι" προστατευτικό από τον έξω κόσμο. Έτσι το ονόμασαν το σπίτι τους. Όπως σε όλες τις καστροπολιτείες, η δόμηση στην παλιά πόλη είναι πυκνή, τα σπίτια κολλημένα το' να με τ' άλλο αμφιθεατρικά, τα καλντερίμια στενά, ίσα που χωρούν να περπατήσουν δύο άνθρωποι.

Μικρά και ετοιμόρροπα θαρρείς είναι και τα μπαλκόνια. Κι όμως η κληματαριά σκαρφαλώνει στα κάγκελα των μπαλκονιών και προστατεύει από τον καλοκαιρινό ήλιο που καίει κι εκεί όπως και στην Κρήτη.

Ο Νίκος Καζαντζάκης με τον αμερικάνο μεταφραστή του Kimon Friar, στο μπαλκόνι του "Κουκουλιού". Τη φωτογραφία τραβά μάλλον η Ελένη Καζαντζάκη.

  

Νίκος και Ελένη Καζαντζάκη στο μπαλκόνι στο "Κουκούλι". Αντίπολη π.1956. Τη φωτογραφία προφανώς τραβά ο τρίτος της συντροφιάς, ο Kimon Friar.

Οι τέσσερις παραπάνω φωτογραφίες τραβήχθηκαν η μία μετά την άλλη, κατά την επίσκεψη του Κίμωνα Φράιερ στο σπίτι των Καζαντζάκη. Το κεντρικό θέμα της φωτογράφισης είναι φυσικά ο κουρασμένος συγγραφέας. Ο Κίμων και η Ελένη ανταλλάσουν την κάμερα μεταξύ τους και φωτογραφίζονται διαδοχικά, όπως κάνουμε ακόμα και τώρα όταν ένας της παρέας κάνει τον φωτογράφο και μετά τον αντικαθιστά κάποιος άλλος ώστε να βγει κι αυτός στην αναμνηστική λήψη.

Ο Νίκος και η Ελένη Καζαντζάκη στο γραφείο του σπιτιού στην Αντίπολη, 1956. Τη φωτογραφία τράβηξε ο φωτογράφος Henri Chaillet  από τις Κάννες.

Ο πρίγκιπας Γεώργιος και ο Νίκος Καζαντζάκης στο "Κουκούλι", Αντίπολη 1956. Αποκαλόκαιρο πρέπει να έγινε η συνάντηση των δύο ανδρών. Τα τσαμπιά από την κληματαριά του μπαλκονιού κρύβουν τον λευκοντυμένο πρίγκιπα.

Λίγα αλλά σημαντικά ένωναν τους δύο άνδρες. Η αγάπη για την Κρήτη ήταν ένα από αυτά. Ας θυμηθούμε ότι ο πρίγκηπας έζησε στο νησί ως ύπατος αρμοστής, διορισμένος από τις μεγάλες δυνάμεις από το τέλος του 1898 έως 1906. Για τους Κρήτες αυτό σήμανε την ελευθερία. Έπειτα η σύζυγός του, πριγκίπισα Μαρία Βοναπάρτη, φωτεινό πνεύμα της εποχής της μεσολάβησε και κατάφερε τελικά να μην υποστεί διώξεις ο Καζαντζάκης από την εκκλησία και την ελληνική κυβέρνηση. Ο συγγραφέας της αφιέρωσε τον "Τελευταίο Πειρασμό".
Το πριγκιπικό ζεύγος επισκέφθηκε τον Καζαντζάκη στην Antibes το 1956. Τολμάμε την υπόθεση ότι τη φωτογραφία αυτή και την επόμενη τις τράβηξε η Μαρία Βοναπάρτη, της οποίας η ενασχόληση με τη φωτογραφία ξεκινά από τα νεανικά της χρόνια.

Ο πρίγκιπας Γεώργιος και ο Νίκος Καζαντζάκης στο "Κουκούλι", Αντίπολη 1956. Φωτογράφος η Μαρία Βοναπάρτη (;)

 Ο Καζαντζάκης πέθανε στις 25 Οκτωβρίου 1957. Ο πρίγκιπας τον ακολούθησε ακριβώς ένα μήνα μετά.

Η ζωή όμως συνεχίστηκε στην Antibes. Ο Πικάσο, που πέρασε και εκείνος κάποια χρόνια στην φιλόξενη πόλη, έλαβε την ίδια χρονιά τον τίτλο του επίτιμου δημότη της.



Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

J4: στο μπαλκόνι του Ιπποκράτη και της Αλεξάνδρας Παπαβασιλείου

Το ζεύγος Ιπποκράτη και Αλεξάνδρας Παπαβασιλείου το γένος Ευγενίδη.

Ο Ιπποκράτης Παπαβασιλείου, επιτελικός αξιωματικός της ΙΙ Μεραρχίας στους Βαλκανικούς πολέμους, έγραφε στην Αλεξάνδρα:

Βέροια τη 16 Οκτωβρίου 1912

αγαπημένη μου γυναικούλα,
Επί τέλους έλαβα ολίγας λέξεις σου δια του Μαυρογένη και έμαθα προφορικώς από τον ίδιο ότι είσθε καλά και οι δύο. Είναι η πρώτη είδησις την οποίαν λαμβάνω αφ'ότου ήρχισεν η εκστρατεία. Δεν αμφιβάλλω όμως ότι εις το ταχυδρομείον θα υπάρχη πλήθος επιστολών σου, το οποίον έρχεται κατόπιν διότι προχωρούμε τόσον ταχέως ώστε αι επιστολαί δεν μας προφθαίνουν. Και να είξερες με πόσην λαχτάρα περιμένω δύο λέξεις σου έστω και παλαιάς. Εσύ τουλάχιστον μανθάνεις καθημερινώς από τας εφημερίδας τα κατορθώματά μας.
Σήμερον παλιν είχομεν μίαν σπουδαίαν κατάκτησιν, την Βέροιαν. Η Μεραρχία μου είχε την ευχαρίστησιν να ανοίξη τον δρόμον με μίαν μάχην χθες εις την οποίαν έλαβε μέρος μόνη αυτή...
...Σε φιλώ γλυκό μου γυναικούλι με το χρυσό μας παιδάκι και όλους τους δικούς μας.
ο ανδρούλης σου 

 Από τον Οκτώβριο του 1912 μέχρι τον Οκτώβριο του 1913 ο Ιπποκράτης έγραψε 130 γράμματα στη γυναίκα του από τα διάφορα μέρη της προέλασης των ελληνικών στρατευμάτων στην Ήπειρο και τη Μακεδονία.

 Η Αλεξάνδρα Παπαβασιλείου με τον γιό της Δημήτρη στο μπαλκόνι του σπιτιού τους. Οι Βαλκανικοί έχουν τελειώσει και τη φωτογραφία τραβά ο Ιπποκράτης που γύρισε πια στο σπίτι και στην οικογένειά του. 

 Εδώ η φωτογραφική μηχανή έχει αλλάξει χέρια. Η Αλεξάνδρα φωτογραφίζει τον Ιπποκράτη με τον γιό τους. Η σκιά της φωτογράφου δεξιά κάτω στην εικόνα. 

 Ο μικρός Δημήτρης Παπαβασιλείου με τα παιχνίδια του στην ίδια πάντα γωνιά του μπαλκονιού.

 Ο προσανατολισμός του μπαλκονιού αυτού ευνοούσε προφανώς τη λήψη φωτογραφιών γιατί φαίνεται να είναι το κατεξοχήν σημείο φωτογράφισης των μελών της οικογένειας.

Ο μικρός Δημήτρης Παπαβασιλείου με το πηλήκιο του πατέρα του στο ίδιο πάντα μπαλκόνι.

Ο Παπαβασιλείου βρισκόταν στην Ήπειρο όταν έμαθε ότι γεννήθηκε το δεύτερο παιδί του, η Αργυρώ (Ηρώ).

Μούλες (Στρατόπεδον Ηπείρου) 2 Φεβρουαρίου 1913

Αγαπημένη μου γυναικούλα,
 Bravo σου γυναικούλα μου, Bravo σου αγάπη μου! Και σ'αυτό ακόμη ηθέλησες να με ευχαριστήσεις, να μη μου χαλάσης το χατήρι και μου εχάρισες ένα ωραίο κοριτσάκι (υποθέτω τουλάχιστον ότι θα είνε ωραίο). Η χαρά μου δεν έχει όρια...Το ευχάριστον άγγελμα έμαθα σήμερον πρωί κατά τας 10 τηλεφωνικώς παρά του Γιάννη Μεταξά [πρόκειται για τον Ιωάννη Μεταξά, συμπολεμιστή του Παπαβασιλείου] και τον παρεκάλεσα να σου μεταβιβάση τηλεγραφικώς την χαράν μου και τας ευχάς μου....

 Η Αλεξάνδρα Παπαβασιλείου με τα δυο της παιδιά τον Δημήτρη και την Ηρώ στο ίδιο πάντα μπαλκόνι. Κρίνοντας από την ηλικία των παιδιών χρονολογούμε αυτή τη φωτογραφία γύρω στο 1918

Η επόμενη φωτογραφία είναι τραβηγμένη στο ίδιο πάντα σημείο, ίσως δύο χρόνια αργότερα. Τα παιδιά είναι λίγο μεγαλύτερα. Η Ηρώ, το κορίτσι των Παπαβασιλείου, μετέπειτα κυρία Μιχάηλ Βυζά είναι και η δωρήτρια του αρχείου της οικογένειας στο ΕΛΙΑ.

Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου

 
Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

J3: στο σπίτι του προέδρου της Δημοκρατίας

Ο Παύλος Κουντουριώτης πρώτος πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, περ.1929

Μέρα γιορτής, επισκεπτόμαστε το προεδρικό μέγαρο στην Ηρώδου Αττικού.

Στον ιστότοπο της Προεδρίας της Δημοκρατίας δίνονται τα παρακάτω στοιχεία για την κατασκευή του μεγάρου:

"Η απόφαση για την ανέγερση του κτιρίου που στεγάζει σήμερα την Προεδρία της Δημοκρατίας ανάγεται στο 1868. Τη χρονιά αυτή γεννήθηκε ο υιός του Γεωργίου Α΄ και διάδοχος του θρόνου, Κωνσταντίνος και το Ελληνικό δημόσιο αποφάσισε να του δωρίσει, όταν ενηλικιωθεί, ιδιαίτερη κατοικία. Πράγματι, εικοσιένα χρόνια αργότερα, όταν ο διάδοχος Κωνσταντίνος νυμφεύεται την πριγκίπισσα Σοφία Χοετζόλλερν, το ελληνικό δημόσιο τήρησε την υπόσχεσή του.

Ο σχεδιασμός του “Ανακτόρου του Διαδόχου”, όπως έγινε γνωστό το κτίριο, ανατέθηκε στον Ερνέστο Τσίλλερ. Το ανάκτορο άρχισε να κτίζεται το 1891 και τελείωσε έξι χρόνια αργότερα, το 1897.

Την παραμονή των Χριστουγέννων του 1909 πυρκαγιά κατέστρεψε ένα μεγάλο τμήμα του κτιρίου των Ανακτόρων όπου διέμενε ο βασιλεύς, δηλαδή της σημερινής Βουλής, με αποτέλεσμα το Ανάκτορο του Διαδόχου να χρησιμοποιηθεί προσωρινά ως κατοικία και της υπόλοιπης βασιλικής οικογένειας. Μετά τη δολοφονία του Γεωργίου του Α΄ (1913) και την άνοδο στο θρόνο του διαδόχου Κωνσταντίνου μετατρέπεται οριστικά σε βασιλικά Ανάκτορα.

Η χρήση του κτιρίου ως Ανακτόρων διακόπτεται το 1924 όταν καταλύεται η βασιλεία και ανακηρύσσεται Δημοκρατία. Το κτίριο χρησιμοποιείται ως Προεδρικό Μέγαρο μέχρι το 1935 και επανέρχεται στην αρχική του χρήση με την παλινόρθωση της Μοναρχίας το 1935 και την επιστροφή του Βασιλέως."

Το μέγαρο του διαδόχου Κωνσταντίνου σε καρτ ποσταλ της Ελληνικής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας την εποχή της ανέγερσής του, στο τέλος του 19ου αιώνα, σήμερα Προεδρικό Μέγαρο της Ελληνικής Δημοκρατίας 


Οι φωτογραφίες που ακολουθούν από το εσωτερικό του μεγάρου είναι του φωτογράφου Νικόλαου Κανακάρη  

Η μαρμάρινη κλίμακα της εισόδου. Αν η φωτογραφία ήταν έγχρωμη θα βλέπαμε ότι το χαλί είναι κόκκινο.

Παρακάτω χώροι υποδοχής του μεγάρου.

Επίσκεψη του αντιβασιλέα Αιθιοπίας Ras Taffari και μετέπειτα αυτοκράτορα της Αιθιοπίας Χαιλέ Σελασιέ Α' στον πρόεδρο της Δημοκρατίας Παύλο Κουντουριώτη, 1924. 

Η φωτογραφία είναι του γνωστού πορτραιτίστα φωτογράφου Γεώργιου Μπούκα (Geo Boucas) από τη Σμύρνη  που την εποχή εκείνη είχε το στούντιό του στην οδό Φιλελλήνων 28.

Σας ευχόμαστε Χρόνια Πολλά

Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

J2: Το Σκυριανό σπίτι

Γιώργος Βαφιαδάκης, Η Χώρα της Σκύρου με πανσέληνο, 1933

Δεύτερη μέρα εγκλεισμού και ταξιδεύουμε στη Σκύρο, το μεγαλύτερο νησί των Βόρειων Σποράδων με τα χαρακτηριστικά ασβεστωμένα κυβόσχημα σπίτια.
Μικρό και αναγκαστικά εργονομικό είναι το Σκυριανό σπίτι. Νευραλγικό σημείο του σπιτιού το τζάκι, για θέρμανση και μαγείρεμα. Οι τοίχοι σπαρμένοι με τα λαγήνια, τα λογής λογής κεραμικά φερμένα από τις παραδοσιακές αγορές κεραμικών της Μικράς Ασίας, και τα μπακιρένια σκεύη, όλα με τάξη στοιχισμένα.

Γιώργος Βαφιαδάκης, Σκυριανή τέχνη δίνει ως τίτλο ο φωτογράφος στη φωτογραφία αυτή που τράβηξε σε ταξίδι του στη Σκύρο το 1933. Και πράγματι, ακόμα κι αν τα κεραμικά δεν φτιάχtηκαν στο νησί, η διακόσμηση του σπιτιού με αυτά τα χρηστικά αντικείμενα θέλει καλαισθησία και αγάπη για την ομορφιά, που προφανώς διαθέτει η Σκυριανή νοικοκυρά.

Λέων Φραντζής, Σκυριανό σπίτι, δεκαετία 1930.

Γιώργος Βαφιαδάκης, Σκυριανή κάθεται δίπλα στο τζάκι, 1928. Το μεγάλο μπακιρένιο ταψί αριστερά τραβά το βλέμμα σε αυτή τη φωτογραφία. Γυαλισμένο με αλισίβα γίνεται κάτοπτρο που αντανακλά το λιγοστό φως που μπαίνει στο μικρό εσωτερικό του σπιτιού με τα στενά ανοίγματα. 

Αντώνης Οικονομίδης, εσωτερικό Σκυριανού σπιτιού, δεκαετία 1930. Αρχοντόσπιτο φωτογράφησε ο Οικονομίδης. Η επόμενη φωτογραφία είναι σκυριανό εσωτερικό από το σπίτι της λαογράφου Αγγελικής Χατζημιχάλη στην Πλάκα. Η ξυλόγλυπτη σκάλα οδηγεί στο "σφα", την κρεβατοκάμαρα στην τοπική διάλεκτο.

Εδώ ο Οικονομίδης βάζει τις γυναίκες να ποζάρουν ασχολούμενες με καθημερινές χειροτεχνίες, γνέσιμο, κέντημα, πάντα δίπλα στο τζάκι, το στολίδι του σπιτιού. Σκύρος δεκαετία 1930.

Τριάντα περίπου χρόνια χωρίζουν αυτή τη φωτογραφία από την προηγούμενη. Ποιός θα το φανταζόταν ότι το 1960 όταν πήγε ο φωτογράφος Πέτρος Μπρούσαλης στη Σκύρο θα έβρισκε εικόνες σαν κι αυτή. Ηλικιωμένη να γνέθει ξυπόλητη στο πεζούλι έξω από το σπίτι της. Ξυπόλητη, αλλά ευτυχής.

Ο Οικονομίδης το 1930 έκανε τουριστική φωτογραφία με σκοπό να αναδείξει τις ομορφιές της Ελλάδας στο πλαίσιο της πολιτικής του νεοϊδρυθέντος τότε ΕΟΤ. Όταν πηγαίνει ο Μπρούσαλης το 1960 τα πράγματα έχουν αλλάξει. Η Φωτογραφία αισθάνεται ότι πρέπει να έχει ένα ρεαλιστικό βλέμμα με κοινωνικές ανησυχίες. Εχει προηγηθεί ο πόλεμος, η φτώχεια στην ελληνική ύπαιθρο δεν συνιστά γραφικότητα, ο φακός αποτυπώνει ρεαλιστικά στιγμιότυπα. Η παρακάτω φωτογραφία δεν είναι στημένη από τον φωτογράφο. Οι γερόντισσες, ξυπόλητες πάντα, επιδίδονται στο καθημερινό κους-κους στην πόρτα του σπιτιού. Ο Πέτρος Μπρούσαλης συνέλαβε μία τρυφερή στιγμή καθημερινής σχόλης στη Σκύρο το 1958.

Γιώργος Βαφιαδάκης, Σκυριανή δουλεύει τον αργαλειό. Σκύρος, 1928.

Γιώργος Βαφιαδάκης, Σκυριανοί κεραμίστες. Σκύρος, 1928. Τα ντόπια κεραμικά της Σκύρου είναι κόκκινα, αργιλώδη με λευκό διάκοσμο. Επίσης δεν έχουν υάλωμα. Είναι κανάτια και λαγήνια χρηστικά, όπως αυτά της φωτογραφίας. Ο Βαφιαδάκης στη Σκύρο κατέγραψε με τον δικό του απαράμιλλο τρόπο την ζωή των κατοίκων και τις ασχολίες τους, με τεκμηριωτικό και φιλικό βλέμμα.

Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

J1: στο σπίτι της οικογένειας του Νικολάου Μακκά

Η Ελένη Νικολάου Μακκά το γένος Γρηγορίου Ζλατάνου στο κέντρο, κρατώντας την ομπρέλα, με τα παιδιά της  Αλεξάνδρα, Ειρήνη και Γρηγόρη. Αριστερά, η δασκάλα των παιδιών Αναστασία και δεξιά η νταντά τους. Φάληρο 1916.

Με την ανάρτηση αυτή εγκαινιάζουμε μία σειρά καθημερινών δημοσιεύσεων φωτογραφιών από το Αρχείο μας, για συντροφία κατά τις ημέρες του καθολικού εγκλεισμού. Σήμερα, πρώτη ημέρα, επισκεπτόμαστε το σπίτι της οικογένειας του ναύαρχου Νικολάου Μακκά (1875-1950). Ο Μακκάς ανήκει στις περιπτώσεις των ερασιτεχνών φωτογράφων που αποτυπώνουν την καθημερινότητα της οικογένειας. Χωρίς επιτήδευση και με απλή ζωντανή καταγραφή παρακολουθούμε τα παιδιά να μεγαλώνουν, τους γονείς επίσης. Συνοδοιπόρος στη ζωή και στο πάθος για τη φωτογραφία υπήρξε και η γυναίκα του, Ελένη, με την οποία μοιράζονταν εξίσου την κάμερα. Δύο είναι τα στοιχεία που προσδίδουν ιδιαίτερη αξία στο αρχείο των φωτογραφιών που άφησαν. Το πρώτο στοιχείο είναι ο  λεπτομερής σχολιασμός των εικόνων, πολύτιμος αλλά και σπάνιος σε αντίστοιχα αρχεία ερασιτεχνών. Το δεύτερο στοιχείο είναι η ισότιμη συμμετοχή και αποτύπωση του υπηρετικού προσωπικού στην φωτογραφική διαδικασία, που συνήθως απουσιάζει από τα αρχεία των αστικών οικογενειών. Η περίπτωση Μακκά μου φέρνει στο νου τον Εμίλ Ζολά που στα τελευταία δεκαπέντε χρόνια της ζωής του παθιάστηκε με τη φωτογραφία και φωτογράφησε τις οικογενειακές του στιγμές. Ο Ζολά άφησε ένα σημαντικό αρχείο επτά χιλιάδων φωτογραφιών που αποκτήθηκε πριν λίγα χρόνια με αγορά από το γαλλικό κράτος. Το αρχείο Μακκά δώρισε στο ΕΛΙΑ ο Νίκος Σκένδερ.

Alex μετά Ελένης εν Καστέλλα Οκτώβριος 1910, γράφει ο Μακκάς κάτω από αυτή τη φωτογραφία. Η Ελένη με τα παιδιά της Ειρήνη (το κοριτσάκι στο περβάζι) και Αλεξάνδρα στην αγκαλιά.

Εγώ μετά Μπέμπας, Απρίλιος 1908 σημειώνει ο Μακκάς. Τη φωτογραφία τραβάει η γυναίκα του Ελένη. Η μπέμπα είναι η Ειρήνη, η πρωτότοκη κόρη. 

Ειρήνη μετά της Νταντάς της Σμαράγδας, 2 Δεκ. 1908, σημειώνει ο Μακκάς. Εδώ, πράγμα σπάνιο, η νταντά έχει όνομα και ισότιμη μεταχείριση στο οικογενειακό λεύκωμα.

  Παρακάτω τρεις φωτογραφίες από το εσωτερικό της κύριας κατοικίας της οικογένειας που βρισκόταν στην οδό Κηφησίας, τότε, σημερινή Βασιλίσσης Σοφίας στο νούμερο 27. Είναι απόψεις του δωματίου της Ελένης. Ανοιχτόχρωμα έπιπλα, τοίχοι ασφυκτικά γεμάτοι με κάδρα, πληθώρα φωτογραφιών, δαντελένιες κουρτίνες, λαβομάνο, γιαπωνέζικες βεντάλιες, όλα τα συστατικά του ιδιωτικού χώρου μιας Αθηναίας κυρίας των αρχών του 20ού αιώνα.

Η γάτα στην καρέκλα κουνήθηκε κατά τη λήψη και έτσι δημιουργήθηκε το...αιωρούμενο φάντασμά της.

  

 

Ο Νικόλαος Μακκάς με τη γυναίκα του Ελένη και τη μητέρα του Μαρία Κ. Μακκά στο γραφείο του, στο σπίτι. Αθήνα 1912π.

Ιρέν, Άλεξ και Γρηγόρης εν τη οικία Παλ. Φαλήρου Πρωτέως 4, Ιούνιος 1916. Τα τρία παιδιά του Νικολάου και της Ελένης Μακκά.

 Κλείνουμε την επίσκεψή μας στους Μακκά με το ωραίο στιγμιότυπο της έκπληκτης "Πατσουλή", της γάτας τους, και του μικρού παιδιού της που συνέλαβε ο φακός το 1904 και που βρήκαν τη θέση τους στο οικογενειακό λεύκωμα και στην Ιστορία.

Γάτα Πατσουλή, 1904.

Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ