Η πιο πρόσφατη δωρεά που δεχθήκαμε στο Φωτογραφικό Αρχείο είναι ένα λεύκωμα με καρτ ποστάλ των αρχών του 20ού αιώνα. Το λεύκωμα ανήκε στην Σοφία (Σόνια) Δουλγέρωφ, γιαγιά της Φανής Α. Βαφιαδάκη το γένος Λάμπρου, η οποία και μας το δώρισε. Η οικογένεια Βαφιαδάκη εδώ και πολλά χρόνια μας δίνει αδιάκοπα, δείγματα φιλίας και εμπιστοσύνης στο έργο μας. Την ευχαριστούμε και από τη θέση αυτή.
Το λεύκωμα συνιστά ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα των λευκωμάτων της εποχής που προορίζονταν για συλλέκτες καρτ ποστάλ. Στο εξώφυλλο, ο τίτλος με κυριλλική γραφή "Αλμπουμ για καρτ ποστάλ και φωτογραφίες" πλαισιώνεται από διακόσμηση με φυτικά μοτίβα. Στο εσωτερικό το λεύκωμα απαρτίζεται από αμφίπλευρα φύλλα. Σε κάθε σελίδα υπάρχουν 4 θέσεις για τις καρτ ποστάλ. Αυτές συγκρατούνται πάνω στη σελίδα χάρη στις ειδικές εγκοπές που έχουν γίνει στο χαρτί, δημιουργώντας έτσι γωνίες. Με τον τρόπο αυτό δεν χρησιμοποιείται κόλλα, ούτε κάποιου τύπου κολλητική ταινία. Ο συλλέκτης μπορούσε με ευκολία να αλλάζει θέση στις καρτ ποστάλ.
 |
| Σελίδα του λευκώματος των καρτ ποστάλ της Σόνιας Δουλγέρωφ των αρχών του 20ού αιώνα. |
 |
| Στην φωτογραφία αυτή διακρίνεται ο τρόπος ανάρτησης της καρτ ποστάλ στη σελίδα του λευκώματος με τη βοήθεια των εγκοπών. |
Η πρώτη εικοσαετία του 20ού αιώνα χαρακτηρίσθηκε ως η χρυσή εποχή της καρτ ποστάλ. Οι τεχνολογικές πρόοδοι στην τυπογραφία οδηγούν στην άνθηση μιας βιομηχανίας της καρτ ποστάλ. Τα ταξίδια, χάρη στην ανάπτυξη των σιδηροδρόμων και της ατμοπλοΐας είναι πιο εύκολα και ο εκτεταμένος, αν και όχι ακόμα μαζικός τουρισμός, κάνει την εμφάνισή του. Οι ταξιδιώτες θέλουν να πάρουν αναμνηστικά από τους τόπους που επισκέπτονται και η καρτ ποστάλ είναι το κύριο μέσο που ικανοποιεί αυτή την επιθυμία.
Καρτ ποστάλ ταχυδρομούνται, ανταλλάσσονται, και φυσικά συλλέγονται. Οι βιβλιοδετικοί οίκοι κατασκευάζουν ειδικά λευκώματα για τη συλλογή και φύλαξή τους, σαν αυτό της Σόνιας.
Η οικογένεια Δουλγκέρωφ έμενε στην Οδησσό, είχε όμως συγγενείς στην Αθήνα και στη Μασσαλία. Οι καρτ ποστάλ του λευκώματος απευθύνονται είτε στη Σόνια Δουλγέρωφ είτε στη μητέρα της, Ευφροσύνη (Φωφώ) Δουλγέρωφ το γένος Δούμα.
 |
| Ajouter une légende |
 |
| Καρτ ποστάλ από το Ταϊγάνιο (Ταγκαρόκ), σταλμένη στην Ευφροσύνη Δουλγέρωφ το 1907 |
Στην καρτ ποστάλ, αντίθετα με τη φωτογραφία, η εικόνα
θεωρείται το verso (πίσω όψη) ενώ ως recto (πρόσοψη) θεωρείται η πλευρά όπου γράφεται η διεύθυνση. Μέχρι το 1904 απαγορευόταν να γράφει κάποιος το μήνυμά του στο recto της κάρτας. Εκεί γραφόταν μόνο η διεύθυνση του παραλήπτη. Έτσι εξηγείται γιατί συχνά βλέπουμε το κείμενο στο verso δηλαδή στην πλευρά της εικόνας. Για τον ίδιο λόγο, η εικόνα στις καρτ ποσταλ αυτής της εποχής δεν καταλαμβάνει όλο το χαρτί, αλλά αφήνει περιθώριο γύρω-γύρω, όπως παρατηρούμε και στις καρτ ποσταλ του λευκώματος της Σόνιας, ώστε να γράφει ο αποστολέας τις ευχές και τα χαιρετίσματά του. Αργότερα, έγινε η ειδική διαγράμμιση που χώριζε την κάρτα σε δύο μέρη: το πεδίο για την διεύθυνση του παραλήπτη και το πεδίο για το μήνυμα. Όταν έγινε αυτό, η εικόνα μπορούσε πλέον να καταλάβει όλο το πίσω μέρος της κάρτας, εφόσον και τα χαιρετίσματα γράφονταν όχι πια στο περιθώριο της εικόνας, αλλά στην άλλη πλευρά.
 | |
| Καρτ ποστάλ από την Αγία Πετρούπολη με παραλήπτη την Σόνια, στη διεύθυνση του θείου της Ιωάννη Δούμα στην Αθήνα. |
 |
| Καρτ ποστάλ με ευχές για το νέο έτος που στέλνουν ο Παναγιώτης και η Σοφία Δαγκλή στην Σόνια, στην Οδησσό. |
Κλείνουμε τη σύντομη αυτή παρουσίαση του λευκώματος της δωρεάς, με δύο διάσημες σκάλες της Οδησσού. Τη μνημειακή σκάλα του θεάτρου της και την κινηματογραφική σκάλα του "Θωρηκτού Ποτέμκιν" του Αϊζενστάιν.
 |
| το κάλυμμα του λευκώματος |
Σημ. Η Ευφροσύνη Δουλγέρωφ το γένος Δούμα, μητέρα της Σόνιας, πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων στην οργάνωση των νοσοκομείων και στην περίθαλψη των τραυματιών. Στο δελτίο του Ερυθρού Σταυρού με χρονολογία Ιανουάριο 1919, το όνομά της αναφέρεται μεταξύ εκείνων που έλαβαν αργυρό μετάλλιο ως αναγνώριση της προσφοράς τους.
Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου
Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ
