Το τέλος της Αφέλιας

 Πριν από επτά σχεδόν χρόνια, ξεκινήσαμε η Ματθίλδη Πυρλή κι εγώ αυτό το ιστολόγιο. 

Τον Σεπτέμβριο του 2014 κάναμε την πρώτη δημοσίευση με θέμα δύο ερασιτέχνες φωτογράφους, διάσημους ο καθένας στην πατρίδα του, που επισκέφτηκαν και φωτογράφησαν τη διεθνή έκθεση του Παρισιού το 1900. 

Οι δημοσιεύσεις έκτοτε ακολούθησαν ένα σταθερό μηνιαίο ρυθμό και ενίοτε πύκνωναν. Για παράδειγμα κατά τη διάρκεια του lockdown του Μαρτίου 2020 δημοσιεύαμε φωτογραφικές ιστορίες επί 40 ημέρες (όσες και η καραντίνα) σε καθημερινή βάση.

Φοβούμαστε όμως ότι τα παραπάνω ακούγονται σαν απολογισμός. Δεν είναι αυτός ο σκοπός μας. 

Το θέμα μας σήμερα είναι η Αφέλια. Κάνουμε αυτή την εισαγωγή για να διηγηθούμε τη σχέση που υπήρχε ανάμεσα στο ιστολόγιο του Φωτογραφικού Αρχείου και την εκδοτική του σειρά ΑΦΕΛΙΑ. Και ήταν απόλυτα φυσικό να υπάρχει οργανική σχέση, μιας και τα δυο εκπορεύονταν από τη συλλογή του Φωτογραφικού Αρχείου και δημιουργήθηκαν για να κάνουν γνωστό το περιεχόμενό της σε όλο τον κόσμο.

ΑΦΕΛΙΑ και ιστολόγιο συνδέονταν με κάποιο είδος ώσμωσης. Ιδέες περνούσαν από το ένα στο άλλο.  Εικόνες άυλες του ιστολογίου αποκτούσαν σώμα και ύλη στο τυπογραφείο της ΑΦΕΛΙΑΣ. Οκτώ τομίδια είδαν το φως μέχρι πέρυσι. 

ΝΥΦΕΣ, (ΜΙΕΤ 2016)

ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ, (ΜΙΕΤ 2016)

Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ, (ΜΙΕΤ 2016)

Η ΑΜΦΙΕΣΗ, (ΜΙΕΤ 2018)

ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ ΚΙΟΣ 1921-1922, (ΜΙΕΤ 2018)

F. BOISSONNAS, D. BAUD-BOVY ΔΥΟ ΤΑΞΙΔΙΑ 1913 & 1919, (ΜΙΕΤ 2018)

ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΠΟΡΤΡΕΤΟ, (ΜΙΕΤ 2019)

ΚΡΗΝΕΣ, (ΜΙΕΤ 2020)

Οι οκτώ τόμοι της εκδοτικής σειράς ΑΦΕΛΙΑ από τη συλλογή του Φωτογραφικού Αρχείου ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

Τα οπισθόφυλλα των τομιδίων της εκδοτικής σειράς ΑΦΕΛΙΑ από τη συλλογή του Φωτογραφικού Αρχείου ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

Για φέτος, το επετειακό έτος '21 ετοιμάζαμε ένα τομίδιο και πάλι εμπνευσμένο από δημοσίευση του ιστολογίου (24/3/2016) με θέμα Ήμουν νέα στα χρόνια της Επανάστασης

Δεν θα δει το φως. 

Ο σχεδιαστής, εμπνευστής και ανάδοχος της σειράς Διονύσης Καψάλης, δεν θα είναι πια μαζί μας. 

Η εποχή της Αφέλιας πέρασε, η οργανική σχέση με το ιστολόγιο διερράγη, θα σιγήσει κι αυτό.

 Θέλουμε να ευχηθούμε στον ποιητή πολλά και καλά ταξίδια. Το ταξίδι μεγαλώνει τον κόσμο, σε αντίθεση με την ανάμνηση που πόσο τον μικραίνει! Όπως έγραφε και ένας άλλος μεγάλος ποιητής που γιορτάζουμε φέτος τα 200 χρόνια από τη γέννησή του. 

Το ποίημα του Ταξίδι ο Baudelaire  το είχε αφιερώσει στον φίλο του φωτογράφο και ταξιδιώτη Maxime Du Camp. 

Ας διαβάσουμε την πρώτη στροφή.

Pour l’enfant, amoureux de cartes et d’estampes,
L’univers est égal à son vaste appétit.
Ah ! que le monde est grand à la clarté des lampes !
Aux yeux du souvenir que le monde est petit !

 Σας ευχαριστούμε που μας συντροφεύσατε ως αναγνώστες του ιστολογίου όλα αυτά τα χρόνια.

Βιβή Χατζηγεωργίου- Ματθίλδη Πυρλή

 

 

Ευαγγελίδη, μία οικογένεια φωτογράφων από τη Μακεδονία. Μέρος τέταρτο: οι ρίζες

 Με τη σημερινή δημοσίευση κλείνουμε το αφιέρωμά μας στην φωτογραφική οικογένεια Ευαγγελίδη. Δυστυχώς το αρχείο του Ευάγγελου δεν φαίνεται να έχει διασωθεί. Όσο για το αρχείο του Ιωάννη που έχει δωρίσει η οικογένεια στο Φωτογραφικό Αρχείο του μουσείου Μπενάκη, αφορά τη δράση του φωτογραφείου από το 1950 και μετά. Η καβαλιώτικη περίοδος δεν φαίνεται να έχει διασωθεί, ούτε και τα πρώτα χρόνια της αθηναϊκής περιόδου. Στην Αθήνα, ο Ιωάννης άλλαξε έδρα τρεις τουλάχιστον φορές. Οι μετακομίσεις δεν βοηθούν στη διατήρηση των αρχείων. 

Πατέρας του Ευάγγελου, και ο θεμελιωτής θα λέγαμε της φωτογραφικής δυναστείας, ήταν ο Μιχαήλ Ευαγγελίδης, γεννημένος στη Θάσο το 1847. Ο Μιχαήλ έζησε και εργάσθηκε στην Ξάνθη ως αγιογράφος και φωτογράφος. Ο Ιωάννης, (Θάσος, 1898 - Αθήνα, 1984) ήταν παιδί της αδελφής του. Όταν ο μικρός ανηψιός του ορφάνεψε, ο Μιχαήλ τον πήρε υπό την προστασία του, και του δίδαξε την φωτογραφική. Ο Ευάγγελος φαίνεται ότι έφυγε από την Ξάνθη όταν ξεκίνησε η δεύτερη βουλγαρική κατοχή της Θράκης (Οκτώβριος 1913). Στη σφραγίδα του όπως είδαμε σε προηγούμενη δημοσίευση, δηλώνει ότι το Φωτογραφείο του στην Αθήνα είναι "ιδρυθέν τώ 1917". Πριν από αυτή την χρονολογία, ο Ευάγγελος σπούδασε στην Δρέσδη Χημεία και Φωτογραφία.

 Τα γεγονότα αυτά μας αφηγήθηκε ο κύριος Μιχάλης Κάλτσας, μέλος της οικογένειας και διάδοχος του Ιωάννη στη δουλειά.

Ο Ιωάννης Ευαγγελίδης (ο θείος Γιάννης, όπως τον ανακαλεί στη μνήμη του ο Μιχάλης Κάλτσας) ήρθε στην Αθήνα το 1938 μετά από πρόσκληση του εξαδέλφου του Ευάγγελου.  Δούλεψαν τότε μαζί το φωτογραφείο στην διεύθυνση  Ευαγγελιστρίας  9. Τρία χρόνια περίπου κράτησε η συνεργασία τους. Για το διάστημα αυτό η παραγωγή του φωτογραφείου είναι δύσκολο να αποδοθεί στον ένα ή στον άλλο φωτογράφο. Το 1941, μετά την κατάρρευση του Μετώπου, ο Ιωάννης άνοιξε δικό του στούντιο στην διεύθυνση πλατεία Συντάγματος 5, απέναντι από το θέατρο Κυβέλη. Ο Ευάγγελος παρέμεινε στην οδό Ευαγγελιστρίας.  

Σφραγίδα του Ιωάννη Ευαγγελίδη με διεύθυνση την πλατεία Συντάγματος.

 

Ιωάννης Ευαγγελίδης, Συσσίτιο μαθητών στην Κατοχή, Πειραιάς 1943

Πορτραίτο ηλικιωμένης, με σφραγίδα Photo EVA και διεύθυνση, Ακαδημίας 39.

Ευάγγελος  Ευαγγελίδης, Μαθήτριες σχολής μοδιστρικής, Αθήνα π.1925

Πορτραίτο αγοριού από τον Ευάγγελο Ευαγγελίδη, π.1930

Ο λοχαγός πεζικού Δούκας Δούκας, φωτογραφημένος στο στούντιο του Ευάγγελου Ευαγγελίδη. Παρακάτω, η χρυσότυπη σφραγίδα του φωτογράφου στο πλαίσιο της φωτογραφίας.  Διακρίνεται το πρώτο γράμμα του πατρωνύμου  του φωτογράφου, Μ [ιχαήλ]

Ο Ευάγγελος, εκτός από πορτραίτα σε στούντιο, τη δεκαετία του 1930 φωτογράφησε και θεατρικές παραστάσεις. 

 

φωτογραφία του Ευάγγελου Ευαγγελίδη, από την παράσταση στο θέατρο Κοτοπούλη "Κοσμική κίνησις" με τον θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη, η οποία εικονίζεται  πρώτη αριστερά. 1932.

Στη συλλογή του Φωτογραφικού Αρχείου έχουμε και μερικά δείγματα από τη δουλειά του Ευάγγελου ως τοπιογράφου.
  

Ευάγγελος Ευαγγελίδης, Μύκονος, π.1930

Οι λιγοστές φωτογραφίες που έχουν διασωθεί από την πολύχρονη φωτογραφική εργασία του Ευάγγελου Ευαγγελίδη, δείχνουν ευαισθησία και τεχνική αριστεία στην εφαρμογή της τέχνης του. Η διαπίστωση αυτή μας θλίβει, δεδομένου ότι φαίνεται το αρχείο του να έχει απολεσθεί.  

  Κλείνουμε αυτό το σύντομο αφιέρωμα στην  φωτογραφική οικογένεια Ευαγγελίδη με τις ευχαριστίες μας προς την οικογένεια του Ιωάννη Ευαγγελίδη και ιδιαίτερα στον κύριο Μιχάλη Κάλτσα που με καλοσύνη και ευγένεια μοιράσθηκε μαζί μας τις αναμνήσεις του από την μαθητεία και την εργασία του μαζί με  τον Ιωάννη.

 

 

Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

2021

 

Ευαγγελίδη, μία οικογένεια φωτογράφων από τη Μακεδονία. Μέρος τρίτο: στην Αθήνα

Σφραγίδα του φωτογραφείου Φωτο-Εύα του Ιωάννη Ευαγγελίδη στην Αθήνα, περί το 1935, στην πλάτη μιας φωτογραφίας. "Απαγορεύεται η δημοσίευση χωρίς αναφορά στο  Photo-Eva στην Αθήνα" δηλώνει η σφραγίδα επάνω από το λογότυπο του φωτογραφείου.

 

Ας  γυρίσουμε όμως τη φωτογραφία για να δούμε και την εικόνα.
 

 

 Πρόκειται για ένα πολύ εκφραστικό πορτραίτο, τριών τετάρτων, του ηλικιωμένου Κωστή Παλαμά. Η φωτογράφιση έγινε στο σπίτι του ποιητή όπου οι φωτιστικές συνθήκες δεν ήταν ιδανικές, όπως σε ένα στούντιο, όμως το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό. Μεγεθύνοντας τη φωτογραφία μπορούμε να διακρίνουμε με ευκρίνεια την οικεία ανάγλυφη σφραγίδα του Ευαγγελίδη, την ίδια που χρησιμοποιούσε και στην Καβάλα, με τη μόνη διαφορά ότι εδώ αλλάζει η πόλη και είναι η Αθήνα.

Ανάγλυφη σφραγίδα του φωτογραφείου Φωτο-Εύα του Ιωάννη Ευαγγελίδη στην Αθήνα, περί το 1935.

Λίγα χρόνια αργότερα, γύρω στο 1940, ο Ιωάννης πρέπει να ξαναεπισκέφθηκε τον ποιητή στο σπίτι του και η συνάντηση των δύο ανδρών έδωσε το παρακάτω αριστουργηματικό πορτραίτο. Ο ποιητής κάθεται αποκαμωμένος, θα λέγαμε, στην κουνιστή του πολυθρόνα δίπλα στο παράθυρο, τη μοναδική πηγή φωτός στο δωμάτιο. Το φως, πριν φθάσει στον ποιητή, φωτίζει τις στοίβες βιβλίων που ξεκινούν από το πάτωμα και καλύπτουν όλο τον τοίχο.

Ο γέροντας Παλαμάς βρίσκεται στο κέντρο της σκηνής, στριμωγμένος ανάμεσα σε φιλικές συμπληγάδες βιβλίων, με το μισό του πρόσωπο στη σκιά και το άλλο μισό φωτισμένο σε αδιαβάθμιστο chiaroscuro, να στοχάζεται.

 Στην κάτω αριστερή γωνία της εικόνας, διακρίνεται με μαύρο μελάνι η σφραγίδα

 PHOTO-EVA, ATHEN. 

Την ίδια πάνω-κάτω εποχή που ο Ιωάννης Ευαγγελίδης φωτογράφιζε τον Κωστή Παλαμά, ο εξάδελφός του Ευάγγελος φωτογράφιζε έναν άλλο ποιητή της ίδιας γενιάς, τον Γεώργιο Δροσίνη.

 

Ο Δροσίνης, αν και ένα μόνο χρόνο νεότερος του Παλαμά, δείχνει λιγότερο καταβεβλημένος. Ίσως η αίσθηση αυτή να οφείλεται στο χαμόγελο και στον εξωτερικό άπλετο φωτισμό. Εδώ το λογότυπο του φωτογράφου αλλάζει: είναι Foto EVANS, Athens, και η διεύθυνση που αναγράφεται στο πασπαρτού είναι η Ευαγγελιστρίας 9. 

Τα δύο φωτογραφεία με τα παρόμοια λογότυπα μας προκάλεσαν σύγχυση παλιότερα, ιδιαίτερα επειδή κάποια στιγμή έχουν και κοινή διεύθυνση.

Για παράδειγμα, στον επαγγελματικό οδηγό της Αθήνας του 1939 βρίσκουμε τον Ιωάννη Ευαγγελίδη στην οδό Ευαγγελιστρίας 9, με το ίδιο τηλέφωνο. Τη χρονιά αυτή απουσιάζει ο Ευάγγελος από τον κατάλογο των φωτογραφείων. Όμως δέκα χρόνια αργότερα, σε επαγγελματικό οδηγό του 1949, εμφανίζονται και τα δύο στούντιο. Αυτό του Ευάγγελου στην οδό Ευαγγελιστρίας 9, ενώ του Ιωάννη έχει μεταφερθεί στην πλατεία Συντάγματος, στον αριθμό 5.

 

Επαγγελματικός οδηγός Αθήνας-Πειραιά, 1939

 

Από τα τεκμήρια που είχαμε στη διάθεσή μας φαίνεται ότι τα δύο ξαδέλφια συνεργάσθηκαν ίσως κάποια περίοδο, μετά όμως χώρισαν και διατηρούσε ο καθένας το δικό του στούντιο με άλλη επωνυμία.

Περισσότερα και πιο λεπτομερή στοιχεία ελπίζουμε να προκύψουν όταν ολοκληρώσουμε την έρευνα για τους φωτογράφους Ευαγγελίδη. Επικοινωνήσαμε με απογόνους του Ιωάννη Ευαγγελίδη που είναι πρόθυμοι να μας βοηθήσουν. Από εκείνους μάθαμε ότι ο πατέρας του Ευάγγελου, ο Μιχαήλ Ευαγγελίδης με Θασίτικη καταγωγή, υπήρξε ζωγράφος και φωτογράφος στην Ξάνθη. ( βλ. Ο ζωγράφος Μιχαήλ Ευαγγελίδης στην Ξάνθη, του Γεωργίου Τσιγάρα, Ξάνθη 2012). Παράλληλα, ελπίζουμε να μπορέσουμε να αντλήσουμε σχετικές πληροφορίες από τον συνεργάτη και διάδοχο στο Φωτογραφείο του Ιωάννη Ευαγγελίδη, τον κύριο Μιχάλη Κάλτσα.  Εάν όλες αυτές οι προσδοκίες ευοδωθούν, φαντάζομαι ότι θα υπάρξει και 4ο μέρος στη σειρά των δημοσιεύσεών μας για την οικογένεια Ευαγγελίδη.

 

Σημ. Ευχαριστίες οφείλω στην Αλίκη Τσίργιαλου, υπεύθυνη του Φωτογραφικού Αρχείου  του Μουσείου Μενάκη, που μου παρείχε τα στοιχεία επικοινωνίας με την οικογένεια Ευαγγελίδη.

 

Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

 

Ευαγγελίδη, μία οικογένεια φωτογράφων από τη Μακεδονία. Μέρος δεύτερο: στην Θάσο

 

Ιωάννης Ευαγγελίδης, Ακρωτήρι, Θάσος 1930

Στον Κήρυκα, την ημερήσια πρωινή εφημερίδα της Καβάλας στο φύλλο της 20ής Μαΐου 1930 διαβάζουμε μία ακόμα διαφημιστική καταχώριση του φωτογραφείου Ευαγγελίδη για ένα λεύκωμα με φωτογραφίες της Θάσου.

Το δημοσίευμα αυτό μας επέτρεψε να χρονολογήσουμε τις φωτογραφίες του μικρού λευκώματος της θάσου που έχουμε στην συλλογή του Φωτογραφικού Αρχείου. 

Οι φωτογραφίες είναι διαστάσεων 12x15εκ, κολλημένες σε βαθυπράσινο χαρτόνι διαστάσεων 17x20εκ. 

Ιωάννης Ευαγγελίδης, Γενική άποψη του χωριού του Αγ. Γεωργίου, Θάσος 1930

Ο φωτογράφος αποτυπώνει τα όμορφα τοπία της Θάσου με τρόπο που θα μπορούσαν να γίνουν καρτ ποσταλ, για την προβολή του νησιού σε τουριστικά δημοσιεύματα. Είναι πιθανό ο Ευαγγελίδης να έλαβε κάποια ανάθεση για την φωτογράφιση των καλλονών της Θάσου από το υπουργείο τουρισμού, όμως αυτή η υπόθεση προς το παρόν δεν μπορεί να επαληθευθεί. Δεν έχουμε βρει σχετικά τεκμήρια. 

Ιωάννης Ευαγγελίδης, Λιμενάρια, Θάσος 1930. Πάνω δεξιά διακρίνεται το "Παλατάκι" το εκλεκιστικό κτίριο που στέγαζε τα γραφεία της μεταλλευτική εταιρείας.

 

 

Ιωάννης Ευαγγελίδης, Γενική άποψη του χωριού Ραχώνι, Θάσος 1930

Ιωάννης Ευαγγελίδης, Σκάλα Ποταμιάς, Θάσος 1930

Στην επόμενη δημοσίευσή μας, στο τρίτο και τελευταίο μέρος, θα εξετάσουμε την παρουσία της οικογένειας Ευαγγελίδη στην Αθήνα. 

 

Σημείωση: Λίγες ημέρες μετά την παραπάνω παρουσίαση του λευκώματος της Θάσου και συνεχίζοντας την αναζήτηση σε εφημερίδες της εποχής, εντόπισα μία αναφορά στις φωτογραφίες του Ευαγγελίδη στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της Θεσσαλονίκης (17/9/1929). Το δημοσίευμα αφορά την Δ' Διεθνή Έκθεση της Θεσσαλονίκης κατά την οποία και καθιερώθηκε η επίσκεψη πολιτικών αρχηγών, μία παράδοση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Διαβάζουμε λοιπόν στη ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ότι στο περίπτερο των γεωργικών συνεταιρισμών εκπροσωπείται για πρώτη φορά το νησί της Θάσου. "Δεν λείπουν και τα θαυμάσια τοπεία της οφειλόμενα εις τον καλλιτέχνην Ευαγγελίδην"

και συνεχίζει το δημοσίευμα συγχαίροντας τον Σύνδεσμο Κοινοτήτων Θάσου για την οργάνωση του περίπτερου.

Δύο είναι τα νέα στοιχεία που προκύπτουν για τις φωτογραφίες της Θάσου:

Το πρώτο είναι ότι η φωτογράφιση έγινε από τον Ευαγγελίδη πριν τον Σεπτέμβριο του 1929, πιθανότατα το καλοκαίρι, και το δεύτερο ότι αναθέτης ήταν ο Σύνδεσμος Κοινοτήτων Θάσου. Έτσι απαντήθηκε η υπόθεση που είχαμε κάνει σχετικά με την ανάθεση της φωτογράφισης στον Ευαγγελίδη.

Όλα τα παραπάνω δείχνουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ότι η τεκμηρίωση είναι μία συνεχής εργασία σαν μια ιστορία χωρίς τέλος.

Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

Ευαγγελίδη, μία οικογένεια φωτογράφων από τη Μακεδονία. Μέρος πρώτο: στην Καβάλα

Όταν αναζητήσει κάποιος σε επαγγελματικό οδηγό της Καβάλας του 1930 τους φωτογράφους που υπήρχαν στην πόλη, θα βρει την παρακάτω καταχώριση.

Ο πρώτος στην αλφαβητική λίστα είναι ο Ιωάννης Ευαγγελίδης, ο γνωστότερος πορτραιτίστας της δεκαετίας του 1930 στην Καβάλα.  Στις εφημερίδες ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ και ΚΗΡΥΞ, υπήρχαν καθημερινά διαφημιστικές αγγελίες του. Το ατελιέ του ήταν γνωστό και ως Φωτο Εύα.

Στο Αρχείο μας έχουμε μόνο δύο δείγματα της τέχνης του Ιωάννη Ευαγγελίδη ως πορτραιτίστα. Ένα γαμήλιο πορτραίτο, και ένα ομαδικό πορτραίτο, τριών νέων γυναικών. Και στις δύο φωτογραφίες τα πρόσωπα, δυστυχώς, μας είναι άγνωστα. 

Ιωάννης Ευαγγελίδης (Φωτό Εύα), Καβάλα π. 1930

Ιωάννης Ευαγγελίδης (Φωτό Εύα), Καβάλα π. 1930

Ο Ευαγγελίδης  φαίνεται πως εφάρμοζε όλες τις τεχνικές της διαφήμισης. Καθημερινές αγγελίες, εκπτώσεις, προσφορές. Οι αναγνώστες των ημερήσιων εφημερίδων στην Καβάλα δεν θα μπορούσαν να μείνουν ασυγκίνητοι στις δελεαστικές διαφημίσεις του Φωτο-Εύα. Είχε καθιερώσει μάλιστα και ετήσιο λαχνό με πρώτο δώρο μία μηχανή Κόντακ, όπως διαβάζουμε στον Κήρυκα.

Κήρυξ, Καβάλα 27/5/1930

 Δεν γνωρίζω εάν κάποιο μέλος της οικογένειας της Καβαλιώτισας γιαγιάς μου στάθηκε τυχερό και κέρδισε στις κληρώσεις του φωτογραφείου, πάντως  υπήρξαν πελάτες του, μια και στο οικογενειακό μου αρχείο υπάρχουν πολλές φωτογραφίες του Ευαγγελίδη, όλες της δεκαετίας του 1930.

Η γιαγιά μου, Βασιλική Παπαδοπούλου, το γένος Γεωργίου Βαλασιάδη, φωτογραφημένη στο στούντιο του Ι. Ευαγγελίδη. Καβάλα 1931. (αρχείο Β. Χατζηγεωργίου) Κάτω δεξιά διακρίνεται η ανάγλυφη σφραγίδα του φωτογράφου: Ευαγγελίδης Καβάλλα την οποία μπορούμε να δούμε σε μεγέθυνση παρακάτω.

 

  Στην αρχή του έτους του 1931 το φωτογραφείο ανακοίνωνε ότι στους πελάτες που θα φωτογραφίζονταν στο ατελιέ του μέχρι το Πάσχα θα διένειμε δώρα συνολικής αξίας 10.000 δρχ, ποσό διόλου ευκατοφρόνητο.   

Διαφημιστική αγγελία του Ι. Ευαγγελίδη στην εφημερίδα ΚΗΡΥΞ της Καβάλας 13/1/1931

 

Δεν ήταν όμως μόνον ο Ιωάννης φωτογράφος. Ο εξάδελφός του, Ευάγγελος Ευαγγελίδης, διέπρεπε στην Αθήνα. Στην εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ της Καβάλας φύλλο 10 Φεβρουαρίου 1932 διαβάζουμε ότι ο Ευάγγελος έφθασε στην πόλη. Αλλά για τον Ευάγγελο Ευαγγελίδη θα μιλήσουμε σε προσεχή δημοσίευση.

Βασιλική Χατζηγεωργίου

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

Το λεύκωμα της Σόνιας και η χρυσή εποχή της καρτ ποσταλ

Η πιο πρόσφατη δωρεά που δεχθήκαμε στο Φωτογραφικό Αρχείο είναι ένα λεύκωμα με καρτ ποστάλ των αρχών του 20ού αιώνα. Το λεύκωμα ανήκε στην Σοφία (Σόνια) Δουλγέρωφ, γιαγιά της Φανής Α. Βαφιαδάκη το γένος Λάμπρου, η οποία και μας το δώρισε. Η οικογένεια Βαφιαδάκη εδώ και πολλά χρόνια μας δίνει αδιάκοπα, δείγματα φιλίας και εμπιστοσύνης στο έργο μας. Την ευχαριστούμε και από τη θέση αυτή.

Το λεύκωμα συνιστά ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα των λευκωμάτων της εποχής που προορίζονταν για συλλέκτες καρτ ποστάλ. Στο εξώφυλλο, ο τίτλος με κυριλλική γραφή "Αλμπουμ για καρτ ποστάλ και φωτογραφίες" πλαισιώνεται από διακόσμηση με φυτικά μοτίβα. Στο εσωτερικό το λεύκωμα απαρτίζεται από αμφίπλευρα φύλλα. Σε κάθε σελίδα υπάρχουν 4 θέσεις για τις καρτ ποστάλ. Αυτές συγκρατούνται πάνω στη σελίδα χάρη στις ειδικές εγκοπές που έχουν γίνει στο χαρτί, δημιουργώντας έτσι γωνίες. Με τον τρόπο αυτό δεν χρησιμοποιείται κόλλα, ούτε κάποιου τύπου κολλητική ταινία. Ο συλλέκτης μπορούσε με ευκολία να αλλάζει θέση στις καρτ ποστάλ. 

Σελίδα του λευκώματος των καρτ ποστάλ της Σόνιας Δουλγέρωφ των αρχών του 20ού αιώνα.

 

Στην φωτογραφία αυτή διακρίνεται ο τρόπος ανάρτησης της καρτ ποστάλ στη σελίδα του λευκώματος με τη βοήθεια των εγκοπών.

 

Η πρώτη εικοσαετία του 20ού αιώνα χαρακτηρίσθηκε ως η χρυσή εποχή της καρτ ποστάλ. Οι τεχνολογικές πρόοδοι στην τυπογραφία οδηγούν στην άνθηση μιας βιομηχανίας της καρτ ποστάλ. Τα ταξίδια, χάρη στην ανάπτυξη των σιδηροδρόμων και της ατμοπλοΐας είναι πιο εύκολα και ο εκτεταμένος, αν και όχι ακόμα μαζικός τουρισμός, κάνει την εμφάνισή του. Οι ταξιδιώτες θέλουν να πάρουν αναμνηστικά από τους τόπους που επισκέπτονται και η καρτ ποστάλ είναι το κύριο μέσο που ικανοποιεί αυτή την επιθυμία.

Καρτ ποστάλ ταχυδρομούνται, ανταλλάσσονται, και φυσικά συλλέγονται.  Οι βιβλιοδετικοί οίκοι κατασκευάζουν ειδικά λευκώματα για τη συλλογή και φύλαξή τους, σαν αυτό της Σόνιας.

 

Η οικογένεια Δουλγκέρωφ έμενε στην Οδησσό, είχε όμως συγγενείς στην Αθήνα και στη Μασσαλία. Οι καρτ ποστάλ του λευκώματος απευθύνονται είτε στη Σόνια Δουλγέρωφ είτε στη μητέρα της, Ευφροσύνη (Φωφώ) Δουλγέρωφ το γένος Δούμα. 

 

Ajouter une légende

Καρτ ποστάλ από το Ταϊγάνιο (Ταγκαρόκ), σταλμένη στην Ευφροσύνη Δουλγέρωφ το 1907

 Στην καρτ ποστάλ, αντίθετα με τη φωτογραφία,  η εικόνα θεωρείται το verso (πίσω όψη) ενώ ως recto (πρόσοψη) θεωρείται η πλευρά όπου γράφεται η διεύθυνση. Μέχρι το 1904 απαγορευόταν να γράφει κάποιος το μήνυμά του στο recto της κάρτας. Εκεί γραφόταν μόνο η διεύθυνση του παραλήπτη. Έτσι εξηγείται γιατί συχνά βλέπουμε το κείμενο στο verso  δηλαδή στην πλευρά της εικόνας. Για τον ίδιο λόγο, η εικόνα στις καρτ ποσταλ αυτής της εποχής δεν καταλαμβάνει όλο το χαρτί, αλλά αφήνει περιθώριο γύρω-γύρω, όπως παρατηρούμε και στις καρτ ποσταλ του λευκώματος της Σόνιας, ώστε να γράφει ο αποστολέας τις ευχές και τα χαιρετίσματά του. Αργότερα, έγινε η ειδική διαγράμμιση που χώριζε την κάρτα σε δύο μέρη: το πεδίο για την διεύθυνση του παραλήπτη και το πεδίο για το μήνυμα.  Όταν έγινε αυτό, η εικόνα μπορούσε πλέον να καταλάβει όλο το πίσω μέρος της κάρτας, εφόσον και τα χαιρετίσματα γράφονταν όχι πια στο περιθώριο της εικόνας, αλλά στην άλλη πλευρά.

 

Καρτ ποστάλ από την Αγία Πετρούπολη με παραλήπτη την Σόνια, στη διεύθυνση του θείου της Ιωάννη Δούμα στην Αθήνα.

 

Καρτ ποστάλ με ευχές για το νέο έτος που στέλνουν ο Παναγιώτης και η Σοφία Δαγκλή στην Σόνια, στην Οδησσό.

   

Κλείνουμε τη σύντομη αυτή παρουσίαση του λευκώματος της δωρεάς, με δύο διάσημες σκάλες της Οδησσού. Τη μνημειακή σκάλα του θεάτρου της και την κινηματογραφική σκάλα του "Θωρηκτού Ποτέμκιν" του Αϊζενστάιν.

 

 

 

το κάλυμμα του λευκώματος

 

Σημ. Η Ευφροσύνη Δουλγέρωφ το γένος Δούμα, μητέρα της Σόνιας, πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων στην οργάνωση των νοσοκομείων και στην περίθαλψη των τραυματιών. Στο δελτίο του Ερυθρού Σταυρού με χρονολογία Ιανουάριο 1919, το όνομά της αναφέρεται μεταξύ εκείνων που έλαβαν αργυρό μετάλλιο ως αναγνώριση της προσφοράς τους. 

Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου 

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ