Στη βρύση για νερό

Η βρύση, πηγή ζωής, σημείο συνάντησης, θέμα λαϊκών αφηγήσεων και τραγουδιών, εμπνέει τη σημερινή μας ανάρτηση. Βρύση, κρήνη ή φιάλη στις αυλές των μοναστηριών είναι ένα από τα αγαπημένα θέματα και των φωτογράφων. Καταρχήν γιατί κι αυτοί ως περιηγητές και ταξιδιώτες πάνε να ξαποστάσουνε, να πιούν το δροσερό νερό που αναβλύζει γενναιόδωρα. Ύστερα, δίπλα στη βρύση οι άνθρωποι γίνονται κοινωνικοί,  χαλαρώνουν μπροστά στο φακό. Έτσι το θέμα προσφέρεται από μόνο του. Ο φωτογράφος δεν έχει παρά να συλλάβει τα δρώμενα που εκτυλίσσονται γύρω από τη βρύση.

Νιγρίτα 1918. Μία επιβλητική κρήνη στη μέση του οικισμού. Οι πήλινες στάμνες μεταφέρουν και κρατούν δροσερό το νερό. Η ρεκλάμα της Σίγγερ δεσπόζει στο μέτωπο της κρήνης πάνω από τα δύο τόξα. (αρχείο Λεωνίδα Παρασκευόπουλου, ΦΑ L081.12)

Γαστούρι, Κέρκυρα 1903. Νεαρές Κερκυραίες  ακινητοποιούνται για λίγα δευτερόπλεπτα μπροστά στον φακό του Φρειδερίκου Μπουασονά δίπλα στην πηγή της Ελισάβετ (αυτοκράτειρα Σίσυ), όπως μαρτυρεί η αφιερωματική πλάκα πάνω στον θόλο της πηγής. Μπορεί να απαιτήθηκαν αρκετές επαναλήψεις για να "συλλάβει" ο φακός την κίνηση του νερού που γεμίζει το κανάτι. Πρόκειται για μία καρτ ποστάλ τυπωμένη από τα αρνητικά που τράβηξε ο φωτογράφος στο πρώτο ταξίδι που έκανε στην Ελλάδα. Θεατές της σκηνής στην πηγή είναι πιθανότατα και η παρέα του Φρεντ: ο  αχώριστος φίλος του, ο Ντανιέλ Μπω -Μποβύ και οι κυρίες τους που τους συνόδευσαν σ'αυτό το πρώτο ταξίδι.  

Μικρά Ασία, Αύγουστος 1921 ένα χρόνο πριν την Καταστροφή. Στρατιώτες ξεδιψούν σε βρύση στο Ινλάρ Κατραντζή. (αρχείο Αναστάσιου Κανελλόπουλου, ΦΑ L203.427)

Καλάβρυτα 1926. Ο Γιώργος Βαφιαδάκης συλλαμβάνει  τη σκηνή της μπουγάδας στη βρύση. Δίπλα ο ξύλινος κάδος με τις σαπουνάδες και πίσω το μπακιρένιο καζάνι πάνω στη φωτιά για το ζεστό νερό. Ένας εξοπλισμός που μεταφέρθηκε κάποιες εκατοντάδες μέτρα από τη μανδηλοφορούσα γυναίκα. Ίσως βοήθησε και το παιδί. Ο βαρύς εξοπλισμός του φωτογράφου, μία μηχανή μεγάλου φορμά 10x15, ένα τρίποδο και μια ντουζίνα γυάλινα αρνητικά μοιάζει ελαφρύς και παιχνιδάκι μπροστά στα σύνεργα της "πλύστρας". (αρχείο Γιώργου Βαφιαδάκη, ΦΑ 00.2.014.04)

Γιώργος Βαφιαδάκης, Εύβοια 1925. Η βρύση απλή, πετρόκτιστη με μονό τόξο, προσφέρει νερό από κάποια πηγή. Οι δύο εσοχές στην πέτρα φτιάχτηκαν από τους μαστόρους για να ακουμπούν οι γυναίκες τα χρειώδη: σαπούνι, τάσια. Οι φωτογραφιζόμενοι με βλέμμα απορίας σχεδόν, δεν καταλαβαίνουν τί το εξαιρετικό βρίσκει ο εκδρομέας-φωτογράφος σε αυτή την καθημερινή γι' αυτούς ασχολία. (αρχείο Γιώργου Βαφιαδάκη, ΦΑ L280.070)

Γιώργος Βαφιαδάκης, Θράκη 1937. Γέροντες μουσουλμάνοι γύρω από οθωμανική κρήνη. Εδώ ο φωτογράφος κρατά διακριτική απόσταση. Οι άνδρες εκτελούν στη βρύση το θρησκευτικό καθήκον της πλύσης.  (αρχείο Γιώργου Βαφιαδάκη, ΦΑ 00.2.014.04)

Άθως Μονή Μεγίστης Λαύρας 1930π. Ο Νικόλας Κάλας, ανάμεσα σε δύο μοναχούς μπροστά στη φιάλη της Μονής. (αρχείο Νικόλα Κάλας ΦΑ L034.112)

Αντώνης Οικονομίδης, Μακεδονία 1936. Εδώ η σκηνή δεν είναι αυθόρμητη: ο φωτογράφος "έστησε" τα πρόσωπα, της κατσίκας περιλαμβανομένης. Ωστόσο αποδίδει πιστά ό,τι διαδραματίζεται κάθε μέρα στη βρύση. Κανάτια και λαγήνια περιμένουν να γεμίσουν ενώ η γούρνα όπου συγκεντρώνεται το νερό που πέφτει, ποτίζει τα ζώα. ( Από το χειροποίητο λεύκωμα του Οικονομίδη La Grèce lumineuse, που κυκλοφόρησε το Νοέμβριο του 1936 με πρόλογο του Αλέξανδρου Φιλαδελφέα. ΦΑ L040.32)

Ηνωμένοι Φωτορεπόρτερ, Βύρωνας 1955π. Η κτιστή βρύση έχει αντικατασταθεί από ένα σωλήνα και οι στάμνες από μεταλλικούς τενεκέδες. Εκείνο που δεν έχει αλλάξει είναι ότι το κουβάλημα του νερού γίνεται αποκλειστικά από τις γυναίκες. Σήμερα που απλά ανοίγουμε τη βρύση του νιπτήρα μας και τρέχει νερό είναι δύσκολο να φαντασθούμε πόσο πιο περίπλοκες ήταν οι δουλειές στο σπίτι για τις μανάδες μας.
(ΦΑ 2Ε04.021)

Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ